Don Carnal e Dona Coresma: 2019 vs 2021

É curioso. Quería explicar o Carnaval ou Entroido: ese período de excesos permitido pola Igrexa católica para facer máis soportable o que vén despois, a Coresma, un período de corenta e seis días de pouco alimento e moita penintencia, para lembrar o tempo que pasou Xesús no deserto soportando todo tipo de trasnadas de Belcebú. 

E quería usar para esa explicación este cadro do sempre espectacular pintor flamengo Brueghel o vello. Un auténtico animal. Tanto, que cinco séculos despois, as súas pinturas seguen tendo algo que atrapa, que cautiva. Neste caso, unha táboa que leva por título O combate entre Don Carnal e Dona Coresma. Unha obra moi do estilo El Bosco, con moito detalle, moito caos, moitas persoas, moita actividade, moitos simbolismos deses que che fan abrir os ollos e darían para vinte programas de Cuarto Milenio... Estaba así, con moito zoom, embobado en descubrir cada recuncho da obra, cando de súpeto pensei... pero se isto somos nós. Si, si! Estes somos nós! A ver, fíxate ben.

Brueghel está retratando dúas formas opostas de entender o mundo. E para deixarcho claro, vai o tío e parte o cadro en dúas metades perfectas, cos personaxes de cada unha contrapostos, como se foran a enfrontarse nunha especie de xusta medieval (eses combates individuais entre cabaleiros), con lanza e todo. 

• Así, á esquerda vemos a diversión, os vicios, os excesos (esas barrigas!) e a tolemia propios do Carnaval, que aparece representado como un home gordo sobre un bocoi de viño e rodeado de viandas de todo tipo, sostendo no alto unha vara cun porco ensartado e coa que apunta directamente á rival. Tamén se apreza xente abarrotando un bar e en xeral ambiente de despiporre. De fondo, se pos a orella un momento, case se pode escoitar o Booooooomba de King África.
• En fronte, á dereita, como augando a festa, aparece a seriedade, a reflexión, a contención e piedade propias da Coresma, representada aquí como unha vella escuálida e con cara de poucos amigos, sostendo dous míseros peixes (todo o que vas comer, con sorte), sentada nunha cadeira de ir a misa e tirada nunha especie de carroza por un freire e unha monxa. Ao fondo, feligreses saíndo de misa, repartindo moedas e correndo pra casa. Xa podes imaxinar que se sonase música nesa comparsa non sería o Samba de Janeiro.

Pero, a ver, a ver (dirás ti). Onde estamos nós? Pois aí. Non o ves? Eses somos nós. Ou é que acaso non te sentes vivindo agora mesmo un pouco na dereita dese cadro? Non ves que poderías ser un dos que van detrás coa carraca, raca-raca-raca-raca, indo en aburrida procesión da misa pra casa e da casa pra misa (bueno, vale, ou para o instituto, ou o traballo, ou o supermercado, tanto ten; moito máis para onde ir non hai), cumprindo relixiosamente (qué remedio) cos mandatos de San Fernando Simón? É máis, non te decatas que mentres ves a outra metade, a da esquerda, moi no fondo de ti sentes unha saudade, unha morriña, un nonseiqué que che revolve o corpo pedindo festa, música, xente, bailoteo, sorrisos e abrazos sen máscara, distancias nin toques de queda?... Ah, agora si, non? Agora xa o ves.

Pois aí quería chegar eu. Igual resulta que ata marzo de 2020 vivíamos nun Entroido eterno e non o sabíamos. Igual resulta que desde marzo de 2020 caeu sobre nós o que vén tras o exceso, a Coresma: eses corent(en)a e seis días de abstinencia, recollemento, contención e penitencia, que alguén nos impón para lembranos. Para lembranos (porque se nos esquece) todo o que en realidade somos: unha parte mínima, ínfima e ridiculamente debilucha deste lugar inmenso e indomable que chamamos Terra.