O día que estiven nun campo de concentración

Hai pouco estiven en Berlín e acordeime moito de vós. Dos que compartimos clase e, por suposto, de todos os que pasades por aquí en busca dalgunha moeda nova... que por certo, xa ía tocando! Para os que nos gusta a Historia, Berlín é unha cidade única na que é posible aínda sentir a pegada de feitos como a Segunda Guerra Mundial ou a Guerra Fría. Está o Museo da Gestapo, o monumento ao Holocausto, o infausto Muro de Berlín, o Checkpoint Charlie, Trabants por todas partes... A Historia latexa poderosa baixo os pés cando se recorre a cidade. Pero ás veces, un sente que debe ir un pouco máis aló. Por iso o último día foi para visitar o campo de concentración de Sachsenhausen. Un deses lugares aterradores que nunca debeu existir, pero que foi, e do que temos o deber de aprender.

Esto é o que alí vin, e o que me gustaría compartir con vós.

Acompañádesme?

Esta era a porta a un horror que non imaxinamos. Un tren segue deixando aos pasaxeiros a un par de quilómetros, que se poden facer andando. De camiño un non para de buscar ao lonxe unha cheminea ou algo que delate onde está o campo, mentres se pregunta que sentirán as persoas que viven ao lado dun lugar así. Tras quince minutos, aparece unha longuísima rúa e ao final desta, por fin, o frío rastro da Historia: a mesma entrada pola que os presos accedían ao campo de concentración. 

Fóra, unha maqueta amosa o mastodóntico tamaño do lugar, do que só se pode coñecer unha parte: xusto o triángulo que hai diante do guía que nos fala. O campo comezou a funcionar en 1936 con apenas 50 presos políticos, pero pronto converteuse nun campo de exterminio masivo. Nel os nazis chegaron a meter 140.000 persoas e a asasinar a 30.000. Entre eles houbo cidadáns españois, como Francisco Largo Caballero, nada menos que o presidente do goberno da República de España durante os dous primeiros anos da guerra civil. De loitar contra Franco, pasaron a ser presos políticos de Hitler.

Atravesada a porta, un entende inmediatamente o imposible de saír de alí. Un recinto triangular aparece pechado ferreamente por un alto muro, valados electrificados, torres de control e unha organización exhaustiva de todo o espazo interior do campo. Todo está feito, como dicían os nazis, para que non se puidera saír máis que por un sitio: a cheminea dos crematorios. 

Movendo o rato sobre esta imaxe podedes ver o sitio en 360º

Este campo ía ser o modelo para os demais ata que o seu tamaño se disparou. Sachsenhausen acabou sendo o núcleo dunha rede de 60 subcampos nos que os presos eran usados como man de obra forzosa e gratuíta para a industria de guerra alemana. Pola noite, eran obrigados a amontoarse en barracóns como os da imaxe:

Dentro había sempre moitas máis persoas das que realmente collían. O hacinamento era tal que os presos tiñan que compartir as camas e durmir no chan. Cando eran obrigados a erguerse, en torno as 4.30 horas da noite, os trinta minutos dispoñibles non eran suficientes para que todos puidesen facer uso do lavatorio (sen auga corrente), dos retretes (sen división nin intimidade algunha), ou do comedor. Por ese motivo, moitos preferían aguantarse e aforrar un ou dous deses traballos para ir directamente a formar na fila do patio central do campo. Sen abrigo, a quince ou vinte grados baixo cero, firmes e sen apenas forzas, antes doutro día máis. Cando un compañeiro amencía morto, os presos máis veteranos levábano igual a formar á fila, para evitar o tempo de pé á intemperie mentres os oficiais o buscaban. Ao fin e ao cabo, alí dentro ninguén tiña nome, nin familia, nin vida. A condena era a deshumanización, a redución da persoa a un simple número.

Por suposto, houbo quen intentou unha fuga ou un xesto de resistencia. Para eles, e para os demais, había castigos e humillacións de todo tipo. Estaba o saúdo de Sachsenhausen, no que o preso era forzado a permanecer agachado e cos brazos estirados cara diante. Tamén o illamento en celas de castigo, a modo de prisións, sen racións suficientes de alimento. Estaban as racións de golpes. Os fusilamentos. A execución na forca. Ou a temida garrucha, uns postes altos, no que os presos eran suspendidos polos antebrazos, que permanecían cruzados detrás do lombo.

E por suposto, as pistas de marcha para o "Batallón dos patinadores". O perímetro do patio estaba cheo de tramos con pedras e piso de distinto tipo, polos que algúns presos eran obrigados a camiñar ininterrumpidamente durante todo o día e soportando o peso de enormes mochilas. Probábase así a resistencia das botas militares que debían enviarse á fronte. Podedes ver unha destas "pistas" á esquerda desta imaxe:

Non todo o campo está reconstruído. A maioría dos barracóns están simplemente marcados sobre o chan. Os que se reconstruíron chegaron a ser queimados días antes da inaguración do lugar por un grupo de neonazis. Esa é a razón de que algunhas das estancias que podedes ver nas fotos anteriores, teñan as paredes con ese aspecto de queimado. Decidiuse non reparalo para lembrar que o nazismo non é algo do pasado, senón un perigo sempre presente. Incluso hoxe, nun sitio así.

Entre as historias máis aterradoras do campo está a dos fusilamentos de presos. Había un lugar nunha marxe do campo, unha especia de foxa (a da seguinte imaxe) para levar a cabo este tipo de execucións. Pero ningún soldado gustaba de fusilar repetidamente. Ás veces había que darlles baixas ou pagarlles vacacións coas súas familias en sitios soleados e con praia, para que puideran esquecer e volver "reparados". Para evitar isto, construiuse unha falsa consulta médica, na que os presos a fusilar ían entrando de un en un. Despois de dúas medicións, ao tomarlles a altura, un mecanismo situado tras a cabeza avisaba a un soldado que, oculto tras unha parede, só tiña que disparar a súa arma. O preso, ao que nin tan sequera tiña diante, caía fulminado sen poder saber que o fusilaran.

Continúan os restos de fornos crematorios, salas de experimentos e probas médicas... E ao final da visita, esa cancela con esa frase. Esa mentira nazi que intentaban colar a todos os presos gravándoa na entrada de todos os campos: "O traballo farache libre". Non foi así. Todos sabían que a única maneira de saír de alí era pola cheminea... Polo menos ata o 2 de mayo de 1945, cando as tropas rusas liberaron aos presos que quedaban no campo. Vai facer agora 70 anos.

E si, é certo, os rusos liberaron o campo. Pero nada máis facelo, converteron Sachsenhausen en campo de concentración soviético. Nesa nova fase, 60.000 novas persoas foron confinadas aquí, e delas unhas 12.500 nunca lograron saír, morrendo desnutridos ou vítimas de diversas enfermidades. Os rusos supliron aos nazis, e o horror quedou aquí cinco anos máis... E tamén disto, como dunha visita a un lugar deste tipo, se poden sacar valiosas conclusións.

Espero que vos interesase a moeda... 
E que vos alegre o retorno, despois de tanto tempo.
Botaba de menos isto de remar con Caronte :)